Καστανιά Καρδίτσας

ΚΑΣΤΑΝΙΑ

Από τον Βασίλη Κόγια

Κατάγομαι από ένα πολύ όμορφο χωριό, που ονομάζεται Καστανιά και ανήκει στον Δήμο Καρδίτσας. Η Καρδίτσα αποτελεί πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Καρδίτσας, η οποία ανήκει γεωγραφικά και διοικητικά στην Περιφέρεια Θεσσαλίας. Ο Δήμος Καρδίτσας, όπως αυτός προέκυψε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης, μεταξύ άλλων περιλαμβάνει και την Δημοτική Ενότητα (πρώην δήμο) Ιτάμου, η οποία βρίσκεται στη νότια πλευρά της Πίνδου και στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η Τοπική Κοινότητα Καστανιάς.  

Το χωριό μου είναι ένα γραφικό χωριό μέσα στα έλατα και τις καστανιές, εξ ου και το όνομά του, κτισμένο σε υψόμετρο 850 μέτρων, με θέα βορειοανατολικά τον θεσσαλικό κάμπο, μέχρι τον Όλυμπο, δυτικά τα ψηλά βουνά της Πίνδου και από ψηλότερα τη λίμνη με τα χωριά της. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της ορεινής Καρδίτσας, βρίσκεται στη βόρεια πλαγιά της κορυφής Τσούκα του βουνού Ίταμος και απέχει 25 χιλιόμετρα από την Καρδίτσα.

Κύριο αξιοθέατο της Περιφερειακής Ενότητας αποτελεί η λίμνη Πλαστήρα ή Ταυρωπού, που βρίσκεται στο οροπέδιο της Νεβρόπολης. 

Το χωριό μου είναι το πρώτο χωριό της λίμνης Πλαστήρα που θα συναντήσει ο ταξιδιώτης από τη νοτιοανατολική της πλευρά.

Η λίμνη είναι τεχνητή και σχηματίστηκε το 1959, με την ολοκλήρωση του φράγματος στο νότιο άκρο της, στην αρχή του ποταμού Ταυρωπού ή Μέγδοβα.

                                               

Η έμπνευση για την δημιουργία της ανήκε στον στρατιωτικό και πολιτικό Νικόλαο Πλαστήρα και η χρηματοδότησή της έγινε με χρήματα των πολεμικών επανορθώσεων. Σήμερα, την διαχείριση του φράγματος έχει αναλάβει η ΔΕΗ.

                               

Αποτελεί ιδανικό προορισμό τόσο για το καλοκαίρι, όσο και το χειμώνα, καθώς διαθέτει ιδανικό κλίμα, πλούσια νερά και άφθονη φυσική ομορφιά όλες τις εποχές του χρόνου.

Διαθέτει μικρούς γραφικούς ξενώνες,

μεταξύ των οποίων και έναν κοινοτικό, καθώς και παραδοσιακά καφενεία και ταβερνάκια.

Επίσης, το δασαρχείο έχει διαμορφώσει μια παραλίμνια δασική έκταση σε χώρο αναψυχής και ανάπαυλας, στον οποίο υπάρχουν χτιστές ψησταριές, βρύσες και ειδικά ανοίγματα για την εγκατάσταση σκηνών.

  

 Στο χωριό υπάρχουν και κατασκηνώσεις, οι οποίες φιλοξενούσαν για πολλές δεκαετίες παιδιά τους θερινούς μήνες, αλλά πλέον δεν λειτουργούν. Στον ίδιο χώρο υπάρχει και γήπεδο μπάσκετ, που παίζουμε με τους φίλους μου.

                        

Επιπλέον, η Καστανιά παρουσιάζει αρχαιολογικό ενδιαφέρον, καθώς, σύμφωνα με ευρήματα, ταυτίζεται με την αρχαία πόλη της Μεναλαΐδος. Έχουν βρεθεί επίσης τάφοι με ρωμαϊκή τεχνική με οπτόπλινθους, συνδεδεμένους με ασβεστοκονίαμα.

Ιδιαίτερης πολιτιστικής αξίας είναι το μοναδικό ξυλόγλυπτο τέμπλο του 18ου αιώνα του ιερού ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που βρίσκεται στην πλατεία του χωριού, στον οποίο φυλάσσεται και η θαυματουργή κάρα του Αγίου Τρύφωνος, προστάτη του τόπου μας. Ανάλογης αξίας είναι και η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, που χρονολογείται από το 1.776 μ.Χ.

Το χωριό διαθέτει και βιβλιοθήκη, η οποία βρίσκεται δίπλα στο παλιό κοινοτικό κατάστημα και η οποία διαθέτει περίπου 3.000 βιβλία.

Η ίδρυση του χωριού, τουλάχιστον με βάση απογραφές των Τούρκων, ανάγεται στην περίοδο 1430-1454. Τότε υπήρξε ένας οικισμός με 33 οικογένειες, κατά την πλειοψηφία τους ελληνικές. Έκτοτε συναντάται σε όλες τις περιόδους της ιστορίας, δίνοντας το δικό του "παρών" σε όλα τα μεγάλα ειρηνικά και πολεμικά γεγονότα της πατρίδας μας.

Κάτοικοι του χωριού μνημονεύονται ως αφιερωτές σε μονές των Μετεώρων και αλλού, ενώ περιηγητές την χαρακτηρίζουν ως ένα από τα σημαντικότερα χωριά των θεσσαλικών Αγράφων (Fr. Pouqueville), με 500 οικογένειες (W. Leake, 1810). Υπήρξε γενέτειρα δύο Πατριαρχών, των Καλλινίκου Β΄ (1688-1702) και Σεραφείμ (1733-34), επισκόπων, διδασκάλων και λογίων και το σχολείο της αναφέρεται ήδη από τα τέλη του 17ου αιώνα. Από την Καστανιά κατάγεται ο Δ. Γιαννακόπουλος, αγωνιστής στην επανάσταση του 1821, και ο Δ. Θεολόγου, που πολέμησε στις γραμμές του Καραϊσκάκη και υπηρέτησε υπό τον Ζαραλή και τον Ν. Μπότσαρη.

Η αμπελοκαλλιέργεια και η τοποθεσία του χωριού στην διαδρομή από τον κάμπο της Θεσσαλίας προς τα Άγραφα και αντίστροφα το κατέστησαν εμπορικό και διαμετακομιστικό κέντρο (εμπορικό κέντρο το είχαν οι Σαρακατσάνοι τσελιγκάδες των γύρω βουνών και ως κεφαλοχώρι - σταθμό ανεφοδιασμού πολλά χωριά της γειτονικής Ευρυτανίας) και έθρεψαν τους κατοίκους.

Στους εθνικούς αγώνες το χωριό έδωσε δυναμικό παρών. Υπήρξε έδρα αρματολών της επανάστασης κα έδρα του στρατοπέδου του Γ. Καραϊσκάκη, αλλά το χωριό δεν συμπεριλήφθηκε στο πρώτο ελεύθερο ελληνικό κράτος. Με την οροθετική γραμμή του 1833 ο οικισμός της Μούχας πέρασε στο ελληνικό κράτος, ενώ η Καστανιά, η οποία έγινε η έδρα του Τουρκικού Επαρχείου και του Στρατιωτικού Σταθμού, παρέμεινε στην τουρκική πλευρά. Στο χωριό υπογράφτηκε στην Επανάσταση του 1854 η διακήρυξη των αγωνιστών των Αγράφων. Στην αποτυχημένη επανάσταση του 1854-1855 απελευθερώθηκε αρχικά από Ευρυτάνες, αλλά οι Τούρκοι, διαλύοντας τα σώματα των επαναστατών, ανακατέλαβαν την περιοχή ως το 1881, οπότε και απελευθερώθηκε. Από το έτος 1884 οι δύο οικισμοί προχώρησαν σε μια κοινή, ενιαία και αδιαίρετη περιφέρεια.

Στα χρόνια της γερμανικής κατοχής, το χωριό έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Εθνική Αντίσταση και στον εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε, ως κύριο στρατηγικό κέντρο επιχειρήσεων, υπέστη φοβερά δεινά. Οι κάτοικοι ξανάστησαν το χωριό και με τα έργα της κατασκευής του φράγματος Μέγδοβα το χωριό πήρε μία νέα ανάσα.

Η εσωτερική μετανάστευση είτε για σπουδές είτε για ανεύρεση θέσεων εργασίας στον τριτογενή τομέα οδήγησε στην σταδιακή ερήμωση του χωριού, το οποίο ζωντανεύει πλέον μόνο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, οπότε προσπαθεί να καλύψει τις ανάγκες στέγασης, σίτισης και ψυχαγωγίας των παραθεριστών.

Για την περιοχή έχει εκδοθεί και το βιβλίο του Γ. Κλήμου «Ιστορικά στοιχεία Καστανιάς και Μούχας Αγράφων», Καρδίτσα 2010.