Κέρκυρα, Καρναβάλι Αυλιωτών

Αυλιωτινό καρναβάλι Καθαρής Δευτέρας

Τέσσερις αιώνες παράδοσης.

Από τη Μαρία Μουζακίτη

 Η Κέρκυρα κάτω από την κυριαρχία, αλλά και την επιρροή των Ενετών έχει ενσωματώσει στην παράδοσή της το βενετσιάνικο καρναβάλι, που με τον εκλεπτυσμό του απέχει κατά πολύ από τα εκστατικά παραληρήματα, τις ζωόμορφες μεταμφιέσεις και τη μέθη των αποκριάτικων εκδηλώσεων, που προέρχονται κατεξοχήν από τα αρχαία παγανιστικά έθιμα. Παράλληλα όμως με το ενετικό καρναβάλι της πόλης, το γεμάτο από "πόρβερη" (πούδρα), " ρόντολες " (σερπαντίνες), " πομπέτες " (νερωμένες κολόνιες), βενετσιάνικες προσωπίδες και εντυπωσιακές στολές αρλεκίνων και ντόμινο, γεννήθηκε πριν από τέσσερις αιώνες, σε ένα απομακρυσμένο χωριό της Κέρκυρας, τους Αυλιώτες, ένα καρναβάλι που μοιάζει σα να βγήκε μέσα από βακχικό ξεφάντωμα.

                                     

Ας κάνουμε λοιπόν μια σύντομη αναδρομή πίσω στο χρόνο, σε μια εποχή βγαλμένη, θαρρείς, από τα λογοτεχνικά έργα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, μια εποχή με άρχοντες - ευγενείς και χωρικούς -  δουλικά. Τότε που δικαίωμα στη διασκέδαση είχαν μόνο οι άρχοντες. 

Όταν άνοιγε το Τριώδιο, οι ευγενείς της επαρχίας του νησιού ετοίμαζαν τα άλογα, τις άμαξες και τις στολές τους για να πάνε να ξεφαντώσουν την πρώτη Κυριακή (των Αποκρεών) και τη δεύτερη Κυριακή (της Τυρινής) στα καρναβάλια της πόλης και δεν επέτρεπαν στους κατοίκους της υπαίθρου και τους χωρικούς να διασκεδάσουν και αυτοί τις ίδιες μέρες. Οι αντιδράσεις βέβαια ήταν έντονες και γι’ αυτόν τον λόγο παραχωρήθηκε στους Αυλιωτινούς η Καθαρά Δευτέρα ως μέρα διασκέδασης της Αποκριάς. 

Ενώ λοιπόν όλη η υπόλοιπη Κέρκυρα γιόρταζε την αρχή της Σαρακοστής, στους Αυλιώτες  ξεγάνωναν "πινιάτες" (έβγαζαν τη γάνα από τις κατσαρόλες), έβαζαν στη γανιά λάδι (φούμο) και άλειφαν πρόσωπο και σώμα, ντύνονταν με προβιές ζώων και έφτιαχναν υποτυπώδη "μουζέτα" (μάσκες), για να γίνουν "κουκούγεροι" (αγνώριστοι και παραμορφωμένοι) για τους άρχοντες, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να τους πειράζουν στο δρόμο, να τους σέρνουν τα "εξ αμάξης" και αυτοί να μην μπορούν να αναγνωρίσουν ποιοι είναι! 

                                      

Με την πάροδο των χρόνων, το Καρναβάλι των Αυλιωτών την Καθαρά Δευτέρα έγινε έθιμο, ακόμα και όταν οι ποπολάροι (χωρικοί δούλοι) απελευθερώθηκαν από τον πιεστικό ζυγό των αφεντάδων.

Έγινε το μέσο εξωτερίκευσης των αισθημάτων και των σκέψεων που κρατούσαν καλά φυλαγμένες μέσα τους όλο τον χρόνο οι κάτοικοι του χωριού, ένα μεγάλο ξεφάντωμα, μια ανάσα, η λυτρωτική στιγμή που άφηναν πίσω τους τα κακώς κείμενα, ενωμένοι και μονιασμένοι, για να διασκεδάσουν, να χορέψουν και να τραγουδήσουν. Καθιερώθηκε ως το πιο σπουδαίο γεγονός ολόκληρης της χρονιάς

                                   

Είχε, μάλιστα, δημιουργηθεί και ένα ανδρικό ‘κόρο’ (χορωδία), που, όπως λένε όσοι θυμούνται, ήταν από τα καλύτερα του νησιού. Έτσι, σιγά σιγά, ξεκίνησαν να φτιάχνουν και το βιωματικό τραγούδι της Αποκριάς, που το τραγουδούν ακόμα και σήμερα, από την Τσικνοπέμπτη έως την Καθαρά Δευτέρα, στις γειτονιές και στα καφενεία. Βιωματικό, γιατί κάθε χρονιά το εμπλούτιζαν με στιχάκια που έγραφαν για όσα συνέβαιναν (κυρίως συναισθηματικά). Το συνόδευαν και με έναν αυτοσχέδιο χορό, ρυθμικά ταυτιζόμενο με το τραγούδι, τον οποίο χορεύουν ακόμα.

*Μερικοί στίχοι του τραγουδιού*

"…Καλώς τη τη Σαρακοστή, την Καθαρά Δευτέρα

Γεια σου, χρυσέ μου άγγελε, χρυσή μου περιστέρα

Αυτές οι μέρες το 'χουνε κι αυτές οι δυο βδομάδες

Να τραγουδάνε τα παιδιά, να χαίρονται οι μανάδες

Καλώς ανταμωθήκαμε, φίλοι κι αγαπημένοι

Κι από χαράς χαρούμενοι και καλοκαρδισμένοι…" 

Μεταπολεμικά το καρναβάλι άρχισε να παίρνει μια πιο σκωπτική μορφή, ήταν άλλωστε και ο μόνος τρόπος για να καυτηριάσουν οι συμμετέχοντες την πολιτική σκηνή του τόπου και να διαμαρτυρηθούν, χωρίς να υποστούν κυρώσεις, ενώ την ίδια μορφή έχει διατηρήσει και στις μέρες μας.

Κατά την περίοδο της επταετίας, το καρναβάλι σταμάτησε, όχι γιατί απαγορεύτηκε, αλλά γιατί οι Αυλιωτινοί δεν είχαν διάθεση να γιορτάσουν και να διασκεδάσουν. Ξεκίνησε πάλι πέντε χρόνια μετά τη μεταπολίτευση, το 1979, με πολύ μεγάλο ενθουσιασμό από τους κατοίκους του χωριού. 

Από τη δεκαετία του ΄80 μέχρι και σήμερα, η μορφή και το περιεχόμενο του καρναβαλιού έχουν λίγο πολύ οριστικοποιηθεί. Έχουν δημιουργηθεί γενιές καρναβαλιστών, που με τη μοναδική τους θεατρικότητα, τον αυτοσχεδιασμό και τη ζωντάνια τους καυτηριάζουν με ιδιαίτερα σκωπτικό τρόπο την πολιτική και κοινωνική ζωή, όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και όλα όσα μας απασχολούν παγκοσμίως. Κυρίαρχο ρόλο παίζουν ακόμα η "γανιά" (φούμο), οι αυτοσχέδιες στολές και φυσικά το ντόπιο μπρούσκο κρασί!

Ιστορικά στοιχεία: Από το αρχείο της κας Αικατερίνης Μουζακίτη - Κουρσάρη

Φωτογραφίες: Αρχείο Δανειστικής Βιβλιοθήκης Αυλιωτών και Μαρία Μουζακίτη
Κείμενο - επιμέλεια: Μαρία Μουζακίτη.