Διονυσιακό Καρναβάλι Νάξου

  ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΝΑΞΟΥ

Από τη μαθήτρια της Γ’ τάξης 

Ευαγγελία Μαγγανάρη       

  Στο μαγευτικό  νησί της Νάξου πλάι στον επιβλητικό ναό του Απόλλωνα την Πορτάρα, ένα ονειρικό ταξίδι στο παρελθόν πραγματοποιείται κάθε χρόνο, τις ημέρες της Αποκριάς. Με πλούσια ιστορία 2.500 ετών, ένα «μυστικό» καρναβάλι κάνει την εμφάνισή του, αναβιώνοντας με κέφι και παραστατικότητα τις ιδιαίτερες παραδόσεις των Αρχαίων Ελλήνων. 

  Οι Απόκριες στη Νάξο γιορτάζονται με μοναδικό τρόπο και πως αλλιώς θα γινόταν όταν μιλάμε για το νησί που ξεκίνησαν οι Διονυσιακές εορτές.

Τα έθιμα της Αποκριάς, λοιπόν, αποτελούν ανάμνηση των αρχαίων Διονυσιακών εορτών ενώ και χρονικά συμπίπτουν με τα αρχαία Ανθεστήρια. Έτσι κάθε χρόνο οι Απόκριες του νησιού περιλαμβάνει πολλές εκδηλώσεις εκτός από την κλασική παρέλαση του Καρναβαλιού για να ξεφαντώσουν μικροί και μεγάλοι, ντόπιοι και επισκέπτες με το μεγαλύτερο καρναβάλι των Κυκλάδων…

Ο Διόνυσος αντιπροσωπεύεται με τη μέθη, τη μέθεξη και την έκσταση, ο Απόλλωνας με το φως. Άλλωστε οι προαναφερθέντες θεοί λατρεύτηκαν στην Αρχαία Νάξο και απ’ ότι φαίνεται υπολείμματα αυτής της λατρείας διαπερνούν τους αιώνες και την Ιστορία και αναβιώνουν στις μέρες μας. 

Λευκά σεντόνια, βαμμένα πρόσωπα, στάχυα, αναμμένες δάδες, αλαλαγμοί και ρυθμικοί ήχοι τυμπάνων… 

Μία αλλιώτικη παρέλαση, με απολλώνια και διονυσιακά στοιχεία, που θυμίζει τελετή της Αρχαίας Νάξου!

ΛΑΜΠΗΔΟΦΟΡΙΕΣ

    Αυτό το οποίο κάνει τις Λαμπαδηφορίες να ξεχωρίζουν είναι ο τρόπος με τον οποίο συνδυάζονται Απολλώνια και Διονυσιακά στοιχεία. Οι Λαμπαδηφόροι πλημμυρίζουν τη Χώρα και κατηφορίζουν προς την παραλία, για να κάψουν το «Κακό Πνεύμα».

 Με αφετηρία το Ενετικό Κάστρο οι ενδιαφερόμενοι λαμπαδηφόροι έχοντας μαζί τους ένα άσπρο σεντόνι συγκεντρώνονται στη Σχολή Ουρσουλινών. Εκεί ξεκινάει η διαδικασία ντυσίματος και βαψίματος ενώ στη συνέχεια λαμβάνουν τη δάδα ολοκληρώνοντας τη στολή. Αφού ετοιμαστούν όλοι, αρχίζει το έθιμο: μια λαοθάλασσα ατόμων, ντυμένοι με άσπρα σεντόνια και βαμμένα πρόσωπα ξεκινάνε την πομπή προς την παραλία. 

Με τη συνοδεία ήχων από τύμπανα, και κρατώντας δάδες αναμμένες, δημιουργούν μια φαντασμαγορική ατμόσφαιρα.

ΚΟΥΔΟΥΝΑΤΟΙ ΚΑΙ ΚΟΡΔΕΛΑΤΟΙ

ΚΟΥΔΟΥΝΑΤΟΙ              

 Στα ορεινά χωριά  όπως  Απείρανθο, Φιλώτι, Δαμαριώνα και Κόρωνο θα βρούμε τους «Κουδουνάτους». 

 Άντρες ζωσμένοι με κουδούνια και κρατώντας τη «σόμπα» (διονυσιακός φαλλός), προκαλούν εκκωφαντικό θόρυβο στα σοκάκια του χωριού για να υποδεχτούν την εαρινή περίοδο και να εξορκίσουν τα κακά πνεύματα.

ΚΟΡΔΕΛΑΤΟΙ

    Όπως αναφέρουν οι μελετητές της λαϊκής παράδοσης, οι κορδελάτοι ή «φουστανελάδες», στα χρόνια της Ενετοκρατίας, ήταν ένας τρόπος να επικοινωνούν μεταξύ τους οι ορθόδοξοι, ενώ λέγεται ότι στη διάρκεια της επανάστασης του ’21, έραβαν τριγωνικά τα μαντηλάκια που είχαν στο στήθος τους και εκεί μέσα έκρυβαν μπαρούτι για να το μεταφέρουν στην Πελοπόννησο και αλλού.

     Το έθιμο θέλει τους νέους του χωριού, φορώντας χρωματιστές κορδέλες, να σχηματίζουν ομάδες, τα μπαϊράκια, με αρχηγό τον μπαϊραχτάρη. 

 Ο μπαϊραχτάρης κρατάει το μπαϊράκι της ομάδας, που είναι ένα χοντρό καλάμι με χρωματιστό μαντήλι στην άκρη, και να τιμούν με την επίσκεψη τους τις γυναίκες των διπλανών χωριών, χορεύοντας μαζί τους στην κεντρική πλατεία με τη συνοδεία βιολιών και λαούτων.

 Με τη σειρά τους οι γυναίκες του κάθε χωριού περιποιούνται με φαγητά, γλυκά και κρασί τους άντρες για να τους ευχαριστήσουν. Μάλιστα, παλαιότερα, το συγκεκριμένο έθιμο ήταν κι ένας τρόπος να γνωριστούν μεταξύ τους οι νέοι από διαφορετικά χωριά και έτσι προέκυπταν και πολλοί γάμοι.

                    Η ΑΡΙΑΔΝΗ ΣΤΗ ΝΑΞΟ ΚΑΙ Η ΑΡΠΑΓΗ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ

    Πίσω στα βάθη των αιώνων ένα καράβι με μαύρα πανιά ξεκινά από το Φάληρο την θλιβερή του πορεία για την Κρήτη. Μεταφέρει επτά νέους και επτά νέες από την Αθήνα ως θυσία στον Μινώταυρο.

Ανάμεσα στους νέους και ο Θησέας, γιος του Αιγέα, βασιλιά της Αθήνας. Στόχος του να σκοτώσει τον Μινώταυρο. Φτάνοντας ο Θησέας στην Κνωσσό γνωρίζει την Αριάδνη. Αμέσως οι δύο νέοι ερωτεύονται. Η Αριάδνη τον βοηθά να βγει απ’ τον Λαβύρινθο μ’ ένα κουβάρι κλωστή. Έπειτα μπαίνουν στο πλοίο και ξεκινούν το ταξίδι της επιστροφής για την Αθήνα.

Στο ταξίδι ωστόσο δυνατός βοριάς τούς ανάγκασε να αράξουν στη Νάξο. Κατεβαίνουν στο νησί και η Αριάδνη αποκοιμιέται σε μια κόγχη των βράχων της Πορτάρας.

Εκεί, στο όνειρο του Θησέα, εμφανίζεται ο θεός Διόνυσος και του λέει ότι πρέπει να φύγει από το νησί χωρίς την Αριάδνη, αφού είναι γραφτό να μείνει εκεί και να γίνει γυναίκα του. Ο Θησέας τρομαγμένος υπακούει και φεύγει. Σε λίγο Μαινάδες και Σάτυροι κατεβαίνουν από τα κακοτράχαλα μονοπάτια του λόφου της Πορτάρας κρατώντας αναμμένους πυρσούς.

Με χορό και τραγούδι υμνούν τον Διόνυσο και τον καλούν να εμφανιστεί. Ο Διόνυσος κατεβαίνει από το λόφο των Παλατιών, πλησιάζει την ξανθή Αριάδνη και την πείθει να τον παντρευτεί. Πάνω στους γαμήλιους χορούς ένα πειρατικό καράβι κάνει την εμφάνισή του. Βλέπουν τον Διόνυσο να χορεύει και υποθέτουν ότι είναι γόνος βασιλικής οικογένειας. Αποφασίζουν να τον απαγάγουν και να ζητήσουν πλούσια λύτρα.

Πράγματι, οι πειρατές αράζουν ήσυχα στο Βίντσι, μπαίνουν στον χορό και ξαφνικά αρπάζουν τον Διόνυσο και τον ανεβάζουν με το ζόρι στο καράβι. Λίγο όμως κράτησε η χαρά τους. Ο Διόνυσος φανερώνει την θεϊκή του φύση με μια σειρά από θαύματα. Μάταια ένας γέρος πειρατής που αναγνώρισε ότι είναι ο θεός Διόνυσος παρακαλούσε τον καπετάνιο να τον ελευθερώσουν για να μην τους βρει η θεϊκή οργή.

Ο Διόνυσος μεταμορφώνει όλους τους πειρατές σε δελφίνια, εκτός από τον γέρο, τον οποίο και τιμά για την ευσέβειά του. Κατεβαίνει από το καράβι και συνεχίζει το γαμήλιο γλέντι του μαζί με τις Μαινάδες και τους Σατύρους ξεσηκώνοντας την παραλία Βίντσι με θρακιώτικους χορούς και ξέφρενα τραγούδια.

Ο Διόνυσος χαρίζει στην Αριάδνη ένα χρυσό στεφάνι, έργο του Ηφαίστου, και την φέρνει μαζί του στον Όλυμπο. 

Η θνητή Αριάδνη έφτασε έτσι να γίνει αθάνατη σύζυγος θεού!

Πηγές-Φωτογραφίες:

Eυαγγελία Μαγγανάρη

Πολιτιστικός Σύλλογος Μελανών Νάξου '' Ο Κούρος ο Έλληνας ''

melanesnaxos.blogspot.com

Wikipedia 

Naxos times